Het gaat mij om de acceptatie van hoogsensitiviteit in de maatschappij. Ik hoop dat mijn onderzoek hieraan bijdraagt.
Esther Bergsma is in Nederland bekend van haar onderzoek naar hooggevoeligheid bij volwassenen en kinderen. Dit heeft onder meer geleid tot publicatie van haar boek ‘Hoogsensitieve kinderen’. Een bekroning op haar werk kwam in oktober vorig jaar, toen zij op het HSP congres in Bussum werd verkozen tot HSP professional van het jaar.
Ik had al vluchtig een keer gesproken met Esther op de ledendag van Hoogsensitief.nu en daar het idee opgevat voor een interview.
Een paar weken later reed ik in de vrieskou, begeleid door een stralende zon, naar Zwolle. Benieuwd naar het verhaal van deze inspirerende HSP professional die hoogsensitiviteit, middels een wetenschappelijke benadering, bij een groot publiek weet te introduceren in Nederland.
Sinds wanneer weet jij dat je HSP bent en hoe ben je daar achter gekomen?
Ik ben daar achter gekomen toen ik in een burn-out zat. Dat was ergens in 2009. Ik werkte destijds als manager bij een vakbond in het noorden van Nederland. Daarnaast had ik landelijke verantwoordelijkheden en nog een bestuursfunctie waardoor ik veel onderweg was. Ook was ik net verhuisd van de randstad naar het noorden van Nederland. Door deze stressvolle combinatie kreeg ik steeds meer lichamelijke klachten. Dit resulteerde uiteindelijk in een burn-out. In eerste instantie heb ik mij gericht tot het reguliere hulpverleningstraject. Deze waren echter niet bekend met het begrip hoogsensitiviteit. Tja, en als je niet de juiste diagnose stelt is de hulp ‘second best’. Daarom vind ik het nu zo belangrijk om kennis over hoogsensitiviteit onder hulpverleners te verspreiden.
‘Dit ben ik!’
Gelukkig ontdekte ik tijdens deze periode ook het werk van Elaine Aron over de hoogsensitieve persoon. Ik realiseerde me, dit is gewoon hoe ik ben, dit ben ik! Er vielen vervolgens een hoop kwartjes op hun plek. Ook met betrekking tot de opvoeding van mijn twee hoogsensitieve kinderen, waarbij de ‘standaard opvoeding’ niet werkte.
Terugkijkend heeft de hele bewustwording van mijn hoogsensitiviteit me geholpen om het patroon van geregeld vastlopen in mijn leven beter te begrijpen.
Ik ben dus geboren in Leeuwarden (1972, red.) en getogen in Winschoten, in een tijd waarin niets bekend was over hoogsensitiviteit. Je moest in die tijd gewoon normaal doen. Dit leidde bij mij tot onderdrukking van emoties. Hup, gewoon doen en doorgaan. Als ik maar presteer dan zijn de mensen om mij heen tevreden. Mijn emoties kwamen echter steeds weer naar boven….Ik had toen geen idee dat het door de onderdrukking kwam. Blijkbaar doet dat dus ook iets met je lijf…..Als kind (peuter) had ik wel de bekende driftbuien. Veel tranen ook bij tijd en wijle. Leerkrachten zouden mij echter bestempelen als een rustige normale leerling. Ik liet de emoties alleen toe als ik op mijzelf was. De hele cultuur was er destijds op gericht om emoties onder de pet te houden: ‘Doe normaal, hou je stil en stel je niet aan!’
‘Ik hoor in de boekenwereld thuis’
Als kind las ik veel en herinner mij dat ik verbaasd was dat mensen in verhalen wel emoties hadden. Dat vond ik altijd zo verwarrend, gelukkig snap ik het nu wel. ‘ Ik hoor dus in de boekenwereld thuis’, dacht ik toen. Het duurde lang voordat ik mijzelf uiteindelijke begreep. Uiteindelijk heb ik mijzelf uit de burn-out geholpen. Het werkboek van Elaine Aron heeft me hierbij geholpen. Daarnaast heb ik een studie bedrijfscounseling gedaan. Door deze opleiding werd ik ook gedwongen de hele tijd mezelf te analyseren. Wat gebeurt er bijvoorbeeld in de interactie met de ander… erg interessant en leerzaam. Dit in tegenstelling tot de begeleiding vanuit de reguliere hulpverlening…
‘De passie ging stromen, dit is wat ik moest doen’
Het was ook in deze periode dat ik besloot om geleidelijk eerst voor mijzelf te beginnen. Het werken in loondienst kon ik (nog) niet aan. In mijn praktijk, WerkZorgCombinatie, zag ik echter steeds meer HSPers. Ik trok steeds meer klanten aan die HSP bleken te zijn. Toen ontstond bij mij het idee om hoogsensitief.nl als landelijk platform op te zetten. Dit gaf mij de mogelijkheid om zo ook mijn ervaring als sociaal wetenschappelijk onderzoeker in te zetten. Op dat moment was er eigenlijk nog weinig bekend over de wetenschappelijke achtergrond van hoogsensitiviteit. Veel boeken over dit thema waren gebaseerd op voornamelijk persoonlijke ervaringen. Ik was juist zo geïnteresseerd in de onderzoekscijfers, hoe vaak komt iets bijvoorbeeld nou voor. Ik wist, ik kan goed onderzoek doen, kan mensen goed begeleiden en heb er zelf veel ervaring mee. ‘De passie ging stromen, dit is wat ik moest doen.
Heb jij je laten inspireren door andere HSP professionals? Zo ja, door wie en waarom?
Ik wil graag verder gaan in de lijn van Elaine Aron. Haar onderzoeken en boeken hebben mij geïnspireerd. Dit heeft ook geleid tot de training tot ‘expert hoogsensitiviteit’ die ik bij haar heb mogen volgen. Zij bekijkt het onderwerp nuchter en is tegelijkertijd praktisch over hoe er vorm aan te geven. Het tot dan toe bestaande beeld over hoogsensitiviteit, als zweverig en spiritueel, heeft zij doen veranderen door dit te voorzien van wetenschappelijke onderbouwing en inzichten.
Al jouw harde werk om hoogsensitiviteit verder te onderzoeken en op de kaart te zetten binnen Nederland heeft je uiteindelijk geen windeieren gelegd. In oktober 2017 ben je door het publiek van HSP professionals uitgeroepen tot HSP professional van het jaar. Wat heeft deze erkenning van jouw werk voor jou betekend?
Ik had toen net mijn onderzoek naar hoogsensitiviteit op het werk afgerond. Deze prijs voelt voor mij als heel eervol. Mensen weten me nu makkelijker te vinden. Met name de media (kranten en tijdschriften) hebben nu door dat hoogsensitiviteit een thema is. Het bedrijfsleven mag van mij nog wel meer komen, die hebben nog wel een drempel te nemen.
HSP werknemers zijn bijvoorbeeld door hun perfectionisme vaak goede werknemers voor een bedrijf, maar ze vallen ook eerder uit omdat ze sneller opmerken wat er mis is in de werkomgeving. Als werkgever wil je je goede werknemers toch aan het werk houden.
.
Waar zie je jezelf staan over 5 jaar?
Ik ben daar eerlijk gezegd helemaal niet mee bezig. Ben wel heel ambitieus hoor….maar ik hoop vooral dat hoogsensitiviteit bij iedereen bekend wordt. Daar hoop ik een bijdrage aan te kunnen leveren…… Het gaat mij meer om de acceptatie van hoogsensitiviteit in de maatschappij dan om mijzelf. Ik hoop dat mijn onderzoek hieraan bijdraagt.
Wat vind je van de grote groei van coaches en therapeuten op het gebied van hoogsensitiviteit? Het lijkt wel alsof het potentieel van deze grote markt (ca. 2 miljoen volwassen HSPers) door verschillende professionals met verschillende bedoelingen is ontdekt…
Ik ben in zijn algemeenheid blij met deze groei, die voorziet blijkbaar in een enorme behoefte. Door een verscheidenheid aan coaches met een evenzo grote verscheidenheid in methodiek, is er ook meer keus voor de HSPer met zijn specifieke behoefte. Tuurlijk, er zullen altijd mensen zijn die niet kunnen bieden wat ze beloven. Dat zie je overal terug in de maatschappij, en dat valt denk ik ook niet te voorkomen. Wat ik wel belangrijk vind is een bepaalde wetenschappelijke basiskennis over hoogsensitiviteit bij professionals. Soms ontstaan er onjuiste beelden over hoogsensitiviteit. Dit vanuit ‘horen zeggen of uit eigen ervaring. Hierdoor kunnen verkeerde redeneringen ontstaan waar niet iedereen mee geholpen is.
Waar zijn eigenlijk al die HSP mannen? Zijn er eigenlijk wel net zoveel HSP mannen als vrouwen?
Er zijn mij geen onderzoeken bekend die hier meer uitsluitsel over geven. Een kwart tot 30% van de HSPers die zich meldt bij mijn praktijk is man. Recent onderzoek van Michael Pluess, naar temperament onder kinderen, wijst op iets meer HSP meisjes dan jongens. Waarschijnlijk zien we minder HSP mannen door onze cultuur, waarin het uiten en bespreken van je gevoelens als man wordt afgeleerd. Mannen horen sterk en niet gevoelig te zijn. Vaak komt ergens een keerpunt in hun leven en komt dit toch naar boven. Dan is daar weer die hoge drempel om hulp te zoeken, deze lijkt bij mannen soms sterker. Echter, als ze eenmaal hulp hebben gezocht lijken ze sterker gemotiveerd in vergelijking met vrouwen. Hierdoor boeken ze vaak sneller resultaat en verlaten ze eerder mijn praktijk.
Kun je een tipje van de sluier oplichten ten aanzien van jouw verdere onderzoeksplannen naar hoogsensitiviteit? Waar kunnen we nog naar uitkijken?
Mijn onderzoek naar hoogsensitieve kinderen wil ik graag internationaal gaan uitvoeren. Ik ben wel benieuwd naar de verschillen tussen landen. Er blijken namelijk interessante verschillen in de beleving van hoogsensitiviteit tussen verschillende landen te zijn, zo blijkt uit mijn onderzoek onder volwassenen. Met name over de ervaring van HSPers met betrekking tot overprikkeling op het werk. Ik kan er helaas nog niet veel over zeggen, maar de eerste resultaten komen nu binnen. Voor de zomer verwacht ik hier meer over te kunnen zeggen. De eerste resultaten zal ik delen via blogs, het is uiteindelijk wel de bedoeling de resultaten weer in een boek vast te leggen.
Verder ben ik geïnteresseerd in de gedragspatronen die HSPers ontwikkelen en hanteren bij het omgaan met de lasten van hun hooggevoeligheid. Onze cultuur biedt niet veel ruimte aan het uiten van gevoelens. Dit leidt tot het ontwikkelen van gedragspatronen die op lange termijn zorgen voor ‘uitholling’ en burn-out. Welke patronen ontstaan hierbij en hoe zou je dat kunnen omkeren,. Dit heeft ook een link met kinderen, hoe kunnen we de vorming van die destructieve gedragspatronen voor zijn.
Hoe werkt dat bijvoorbeeld ook door in relaties…Hebben HSPers sneller relatie problemen? Iets dat ik wel vermoed maar dat graag verder wil onderzoeken. Genoeg plannen dus….
Er zijn wel verschillende onderzoeken naar gedaan. In mijn ogen geven ze nog niet genoeg uitsluitsel. Welke vragenlijsten gebruik je bijvoorbeeld om hoogsensitiviteit te meten en hoe interpreteer je deze vervolgens in het onderzoek?
ASS (Autisme Spectrum Stoornis) is beschreven in de DSM, het handboek voor de vaststelling van psychische en psychiatrische stoornissen. Er is hier dus iets mis in hersenen dat leidt tot een verstoring van het gedrag. Voor ASS gaat het dan over de beperking in sociale communicatie en interactie, beperkte interesses en rigiditeit. Dit lijkt soms op het gedrag dat HSPers ook kunnen vertonen. Van HSPers is bekend dat ze vaak moeite hebben met veranderingen. Dit komt bij hun echter door de verwerkingstijd die nodig is voor de diepgaande verwerking. Na een periode van wennen kunnen HSPers over het algemeen prima omgaan met veranderingen.
Wat zijn nog meer precies de verschillen tussen ASS en hoogsensitiviteit?
Mensen met autisme hebben moeite met centrale coherentie, dus informatie koppelen aan eerder vastgelegde informatie in de hersenen (de zogenaamde contextuele informatie, red.). HSPers kunnen dit vaak erg goed, hersenscans (fMRI) bevestigen dit beeld. Er blijken bij HSPers meer hersengebieden actief bij de uitvoering van specifieke taken ten opzichte van niet HSPers.
Spiegelneuronen en inlevingsvermogen
Een tweede kenmerkend aspect van mensen met autisme heeft betrekking op de ‘Theory of Mind’ (TOM). Dit gaat kortgezegd over hun gebrekkige inlevingsvermogen. Onderzoek heeft aangetoond dat zogenaamde spiegelneuronen een belangrijke rol spelen bij het inlevingsvermogen. Bij HSPers zijn er tijdens fMRI-onderzoek naar inlevingsvermogen meer (actieve) spiegelneuronen aangetoond. Die helpen bij het leren en invullen van intenties van anderen en verklaren hiermee de empathische vermogens die worden geassocieerd met hoogsensitiviteit.
Bij mensen met autisme zijn er juist weinig spiegelneuronen aangetoond. Dus waarschijnlijk verklaart dit hun gebrek aan inlevingsvermogen en problemen met sociale interactie. Om het ingewikkeld te maken zijn er ook onderzoeken uitgevoerd die wel wijzen op (beperkt) inlevingsvermogen bij autisten.
Hoe valt deze tegenstrijdigheid te verklaren? Begrijpen we autisme wel genoeg of wordt er wellicht vaak een verkeerde diagnose gesteld? Onderzoek uit Amerika (James Webb, red.), heeft bijvoorbeeld uitgewezen dat de helft van hoogbegaafde kinderen een verkeerde diagnose heeft gekregen. Dit komt omdat ‘we’ denk ik te vaak kijken naar het gedrag in plaats van de achtergrond van het gedrag.
Kortom, waarop verschillen HSPers ten opzichte van mensen met autisme?
1. Hun inlevingsvermogen;
2. Het kunnen overzien van informatie en hoe dat in grotere geheel past.
Hoe zie jij de toekomst van de HSPer, wetende dat er steeds meer informatie op ons afkomt? Dit door de opkomst van social media en digitalisering. Gaat de HSPer juist niet als eerste ten onder aan deze vorm van ‘overprikkeling’?
Klopt, dit geldt niet alleen voor HSPers denk ik. Ook voor mensen met bijvoorbeeld autisme of ADHD wordt dit een enorme uitdaging. Ons stress systeem wordt tegenwoordig veel te vaak geactiveerd. Er volgt geen ontlading meer in de vorm van een lichamelijke reactie (vecht of vlucht reactie). Iets kleins als een ‘appje’ of ‘like’ activeert al ons stress systeem. Elke keer wordt je lijf als het ware in alert stand gezet. Fysieke processen als onze spijsvertering en de werking van ons immuunsysteem worden als gevolg in een ‘spaarstand’ gezet. Als dit te lang doorgaat kan dit leiden tot uitval in de vorm van bijvoorbeeld een burn-out. In het boek “Van big bang tot burn-out’ las ik dat wij mensen maximaal zo’n 150 mensen in onze sociale kring kunnen hebben om goed te kunnen hanteren in onze hersenen. Ook op dit vlak lijkt er dus sprake van toenemende overbelasting. Juist HSPers, die al zo bezig zijn met die ‘ander’ zijn nog gevoeliger voor de gevolgen en impact van social media. Uit het onderzoek naar HSP en werk blijkt bijvoorbeeld dat 53% van HSP werknemers een burn-out heeft of heeft gehad. Dit tegen 14% bij gemiddelde werknemer. Hier valt dus nog een heleboel winst te behalen Ik vind het daarom belangrijk dat we HSPers leren zelf signalen eerder serieus te nemen en ze helpen door ze handvatten te bieden hoe hier mee om te gaan.
Tot slot, welke tips of adviezen heb jij voor professionals zoals leerkrachten en werkgevers die te maken hebben met hooggevoelige kinderen / werknemers?
Ik wil vooral meegeven dat men gaat openstaan voor bestaan van de eigenschap hoogsensitiviteit. Ik denk bijvoorbeeld dat er in het onderwijs bij veel leerkrachten angst heerst, o jee, weer iets waar ze rekening mee moeten houden. Dit terwijl kennis van hoogsensitiviteit ze juist goed kan helpen bij het interpreteren van het gedrag van kinderen. Dit om zo ook handvatten te bieden om hier als leerkracht goed mee om te gaan. Dit geldt bijvoorbeeld ook voor werkgevers. Voldoende kennis en inzicht geeft hen ook aanknopingspunten om bijvoorbeeld een burn-out bij hun medewerkers te voorkomen. Speciaal voor professionals die werken met hoogsensitieve kinderen heeft Esther Bergsma een training ontwikkeld.
Er is dus voorlopig genoeg te doen om hoogsensitiviteit verder op de kaart te zetten in Nederland. Gelukkig kunnen we ook constateren dat we al goed bezig zijn. De resultaten van onder meer het onderzoek van Esther Bergsma dragen hier aan bij. De volgende HSP professional die in deze serie wordt geïnterviewd is Susan Marletta Hart. Ben je benieuwd naar haar het verhaal van deze HSP pionier die samen met Marian van den Beuken hoogsensitiviteit heeft geïntroduceerd in Nederland? Volg mijn blog en facebookpagina.